«Ές αεί σου το κλέος μενεί, μεταξύ ομοφύλων και ξένων. Καί Θανόντας και ζώντας αινεί,ο λαός τους αξίους επαίνων»1
Ο συγγραφέας Σταύρος Ανεστίδης με το νέο του έργο2 μας συστήνει δεκαεπτά σημαντικά πρόσωπα με την τεχνική της ερμηνευτικής σύνθεσης. Το έργο αποτελεί σημαντική ιστορική παρακαταθήκη σχετικά με τις προσωπικότητες που συνέβαλαν στην ελληνοπαιδεία του γένους στην Κωνσταντινούπολη. Ταυτόχρονα μετά απο πολλά χρόνια «ζωντανεύουν» επιτέλους οι προσωπογραφίες που κοσμούν την αίθουσα τελετών «Α. Μαζαράκη» του Πνευματικού Κέντρου Κωνσταντινουπολιτών.
Όπως ισχυρίζεται ο Edmund Burke3 οι πολιτισμένες κοινωνίες βασίζονται στον «συνεταιρισμό» των ζώντων με τους νεκρούς και μ’ εκείνους που πρόκειται να γεννηθούν.
Ο πρόεδρος του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών Πασχάλης Κιτρομηλίδης αναδημοσιεύει απο το Δελτίο 20 (2017) την εργασία του για τη Μεγάλη του Γένους Σχολή (ΜΓΣ)4 και μεταξύ άλλων στις 22 σελίδες που καταχωρούνται στο άλμπουμ αναφέρει ότι «η ιστορική ανάμνηση αντί του ναρκισσισμού θα πρέπει να οδηγήσει στον κριτικό αναστοχασμό». Η αναλυτική παρουσίαση των προσωπογραφιών από τον Ανεστίδη μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τον λόγο για τον οποίο λέγεται ότι οι απόφοιτοι της ΜΓΣ απέβαιναν «βαθείς της γλώσσης μύσται...». Οι προσωπογραφίες που μας παρουσιάζει ο Ανεστίδης προσθέτουν την τελευταία απαραίτητη πινελιά για να τους φέρει σήμερα δίπλα μας...
Ο Αναστάσιος Χουρμουζιάδης (1823-1895) γεννήθηκε στη Θράκη, δίδαξε στο Πικρίδιο και Σηλυβρία, διηύθηνε το Φροντιστήριο Τραπεζούντος και δίδαξε στν ΜΓΣ επί 45 χρόνια...
Ο Γρηγόριος Παλαμάς (1839-1898 ) γεννήθηκε στο Ασβεστοχώρι Θεσσαλονίκης και αποφοίτησε απο τη Θεολογική Σχολή ενώ διετέλεσε Σχολάρχης της ΜΓΣ…
Ο Ευστάθιος Κλεόβουλος (1824-1876) γεννήθηκε στο Παλλάδιο Προύσης, δίδαξε στη Θεολογική Σχολή και διετέλεσε Σχολάρχης στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας και στη ΜΓΣ...
Ο Αιμίλιος Νοννότης (1842?-1888) δίδαξε στο Ιωακείμειο, στην Ελληνεμπορική Σχολή της Χάλκης και στη ΜΓΣ, υπήρξε τακτικό μέλος του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου...
Ο Χρήστος Πανταζίδης (1862-1935) γεννήθηκε στη Σινώπη, απόφοιτος της ΜΓΣ δίδαξε ελληνικά επί 29 έτη στη ΜΓΣ, υπηρέτησε επίσης στο Ζωγράφειο και στο Ιωακείμειο, υπήρξε στέλεχος του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου, μέλος επιτροπής που συνέταξε υπόμνημα για τα αιτήματα των Ελλήνων στη συνθήκη του Μούδρου...
Ο Αντώνιος Χαρίλαος (1815-1889) γεννήθηκε στη Μυτιλήνη, αποφοίτησε από τη ΜΓΣ και δίδαξε σ’ αυτήν από το 1845 Ηρόδοτο, Θουκυδίδη, Όμηρο και Μετρική. Έγραψε 22 στίχους για το νέο οίκημα της ΜΓΣ...
Ο Γιώργος Ζαρίφης (1807-1884) με την έναρξη της επανάστασης του ’21 εγκαταστάθηκε στην Οδησσό εγκαταλείποντας το νησί Αλώνη της Προποντίδας. Οι κυριότερες επιχειρήσεις της Πόλης είναι δημιουργήματά του. «Είχε την πεποίθηση ότι η κατίσχυση των ελληνορθοδόξων στην Αυτοκρατορία θα μπορούσε να επιτευχθεί με την καλλιέργεια της ελληνικής παιδείας».5 Δημιούργησε τα Ζαρίφεια Διδασκαλεία, το Ζαρίφειο Νηπιαγωγείο στα Θεραπειά και το Παρθεναγωγείο Απόρων Κορασίδων ( Κεντρικό). Μεταξύ των υποτρόφων που υποστήριξε συγκαταλέγεται ο Γεώργιος Βιζυηνός...
Ο Ανδρέας Σπαθάρης (1837-1901) γεννήθηκε στη Χάλκη Πριγκιποννήσων, μαθήτευσε στην Εμπορική Σχολή της Χάλκης στην οποία αργότερα δίδαξε φυσικομαθηματικά. Αποδέχτηκε την πρόσκληση του Καραθεοδωρή να διδάξει στη ΜΓΣ. Επίσης υπηρέτησε στο Λύκειο Χατζηχρήστου, στη Σχολή Παναγίας, Ιωακείμειο, Ζάππειο, Παρθεναγωγείο Παλλάδος...
Ο Κορνήλιος Σπαθάρης (1869-1914) γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, σπούδασε στη Σορβόνη, υπήρξε μαθητής του Poincare, δίδαξε στη ΜΓΣ...
Ο Ιωάννης Φιλαλήθης (1808-1888) γεννήθηκε στην Απάμεια του Μυρλειανού Κόλπου, σπούδασε στη ΜΓΣ, στο νεόδμητο Πανεπιστήμιο Αθηνών, επί 40 χρόνια δίδαξε στη ΜΓΣ, διηύθηνε την Εμπορική σχολή Χάλκης (1846-1847), δίδαξε Αριστοφάνη, λατινικά, ρητορική, υπήρξε συνεκδότης του Ανατολικού Αστέρος...
Ο Βασίλειος Καλλίφρων (1819-1891) γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, αποφοίτησε απο τη ΜΓΣ το 1839 και στη συνέχεια δίδαξε στη Σχολή. Η διδασκαλία του χαρακτηρίστηκε «τελεσφορωτάτη», συνέταξε γραμματική και συντακτικό, εξέδωσε τον Ανατολικό Αστέρα μαζί με τους Φιλαλήθη και Φωτιάδη...
Ο Θεμιστοκλής Σαλτέλης (1835-1903) γεννήθηκε στο Ναύπλιο δίδαξε στη ΜΓΣ, στο Ζάππειο, στο Ελληνογαλλικό του Χατζηχρήστου, στα Εκπαιδευτήρια Βασματζίδου, υπήρξε βιβλιοφύλακας στον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο (1875-1899)...
Ο Ευάγγελος Αμαξόπουλος (1855-1902) γεννήθηκε στην Πάνορμο της Κυζίκου, αριστούχος απόφοιτος της ΜΓΣ δίδαξε στη Θεολογική Σχολή Χάλκης και στη ΜΓΣ, Παλλάδιο, Ζάππειο, Ιωακείμειο...
Ο Δημήτριος Μοστράτος (1852-1909) γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, ο πατέρας του από τη Φολέγανδρο η μητέρα του από τη Χίο, αποφοίτησε από τη Σχολή του Γαλατά, Φιλοσοφική του Βερολίνου, δίδαξε στη ΜΓΣ, στα εκπαιδευτήρια Ταταούλων, στο Ζωγράφειο, στο Παρθεναγωγείο Παλλάδος, στο Λύκειο Χατζηχρήστου. Ανέλαβε τη διεύθυνση της Αμπετείου Σχολής Καΐρου...
Ο Νικόλαος Βούρος (1832-1932) γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, απόφοιτος της Αστικής Σχολής Διπλοκιονίου, απόφοιτος Πολυτεχνείου Βιέννης (1874) , δίδαξε φυσική ιστορία και καθιέρωσε βοτανικές εκδρομές...
Ο Ανδρέας Συγγρός (1830-1899) γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη από γονείς χιακής καταγωγή, κατέφυγαν οικογενειακώς στη Ρωσία (1831), μαθήτευσε στη σχολή Καΐρη της Άνδρου, ασχολήθηκε με χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες στην Κωνσταντινούπολη και την Αίγυπτο... Η μεταστροφή του στις αγαθοεργίες συνδέεται εν πολλοίς με τις κοινωνικές συνέπειες των «Λαυρεωτικών»... Ίδρυσε τράπεζες όπως τη Γενική Πιστωτική...
Η έρευνα του Ανεστίδη για κάθε προσωπογραφία μεταφέρθηκε στο λεύκωμα σε 2 με περισσότερο τις 9 σελίδες, ενώ αφιερώνει στον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄ τις περισσότερες σελίδες, 1...
Ο Ιωακείμ Γ΄ (1834-1912) γεννήθηκε στο Βαφεοχώρι υπήρξε Πατριάρχης δύο περιόδους, η πρώτη 1878-1884 και η δεύτερη 1901-1912. Στην εποχή του ανασυστήθηκε το Πατριαρχικό Τυπογραφείο, εκδόθηκε η Εκκλησιαστική Αλήθεια, ενισχύθηκε η Θεολογική Σχολή... Στην περίοδό του ο σουλτάνος Abdulhamit αποπειράθηκε να περιορίσει τα πατριαρχικά προνόμια, ενώ απο την άλλη πλευρά ο κυβερνήτης της Ελλάδος Τρικούπης «αδυνατούσε να κατανοήσει το διορθόδοξο και οικουμενικό χαρακτήρα του Οικουμενικού Θρόνου».6
Ο Ιωακείμ Γ΄ όταν έγινε Πατριάρχης στον λόγο που εκφώνησε μεταξύ άλλων είπε: «Το εφ’υμίν ομολογουμένων και διαβεβαιούμεν υμάς πάντας εν συνειδήσει ότι ουδείς σκοπός πλάγιος, ουδείς χθαμαλός, ουδείς υλόφρων, ουδείς φιλέκδικος, ουδείς μνησίκακος επηρεάσει υμάς εις την διεύθυνσιν των της εκκλησίας και του έθνους αγαθών...».7
Ο Σταύρος Ανεστίδης ανοίγει όχι ένα, όχι δύο αλλά πολλά περισσότερα παράθυρα από τις λαμπρές πινελιές-υπογραμμίσεις στα σημαντικά πρόσωπα της ΜΓΣ που ζωγράφισαν: τα έξη ο Γραμμανδάνης, τα τρία ο Κεσσανλής και από έναν οι Ασπριώτου, Δέρδερις, Μαγκλής, Σουλιώτης...
Ο Σταύρος Ανεστίδης μας ανοίγει ορίζοντες βασισμένους στην ιστορία της πίστης, της γνώσης, της παιδείας, του χρέους και του αναστοχασμού καταθέτοντας τους ακλόνητους βηματισμούς σημαντικών Κωνσταντινουπολιτών, οικουμενικών Κωνσταντινουπολιτων!
Ιδού λοιπόν το λεύκωμα στα χέρια σας!
Το έργο αυτό αν μελετηθεί ή ακόμη καλύτερα ΝΑ μελετηθεί για τις γενιές που έρχονται, στα πολύπαθα πάτρια εδάφη μας, έστω ασμένοντας, όμως απ’ τη στιγμή που έρχονται αδράξτε απ’ τις σελιδες το όραμά σας...
Πάντως ο φίλος Σταύρος κράτησε την υπόσχεση του... Ας ακολουθήσουμε το «βάδισμα» του!
ΥΓ: Το 1982 ο Ανεστίδης μου χάρισε την ποιητική του συλλογή Βάδισμα, στην πρώτη σελίδα έγραφε:
«Θεώρησα καθήκον μου να θυμηθώ, εδώ, όλους εκείνους που κοπίασαν και κοπιάζουν, για να διατηρείται άσβεστο το φώς της γλώσσας μου, εκεί, στην γενέτειρα μου, την Κωνσταντινούπολη».
Αναφορές:
1. Ωδή εις τα εγκαίνια της νεοδμήτου ΠΜΓΣ, 19 Αυγούστου 1882.
2. Πατριαρχικής Μεγάλης του Γένους Σχολής Πάνθεον 2019 εκδ. Σύνδεσμος των εν Αθήναις Μεγαλοσχολιτών.
3. Reflections on the revolution in France του Edmund Burke, 1968, σελ. 194-195.
4. Η Πατριαρχική Σχολή και η Ελληνική Παιδεία στην Κωνσταντινούπολη (15ος-19ος αιώνας), Πασχάλης Κιτρομηλίδης.
5. Σελ. 171 του βιβλίου.
6-7. Σελ. 42-45 του βιβλίου.
Νικόλαος Κόλμαν-Εφημερίδα ο Πολίτης – Φεβρουάριος 2020